ภูมิปัญญาสาหร่ายทะเลเกาะยอ

ภูมิปัญญาสาหร่ายทะเลเกาะยอ

 

ประวัติความเป็นมา

ยำสาหร่ายทะเลเกาะยอ เป็นอาหารพื้นเมืองขึ้นชื่อของเมืองเกาะยอ 100 ปี มาแล้ว ใช้สาหร่ายผมนาง ที่มีชื่อว่า กราซิลาเรีย ฟิชเชอไร (Gracilaria fisheri) ซึ่งหาได้ง่ายๆ รอบเกาะยอ แหล่งต้นตำหรับอาหารนี้ สาหร่ายผมนาง หรือบางแห่งเรียกว่า สาย สาหร่ายข้อ สาหร่ายเขากวาง สาหร่ายวุ้น มีกระจายอยู่ทั่วโลกในเขตร้อนและเขตอบอุ่น ในธรรมชาติสาหร่ายผมนางจะอยู่บริเวณน้ำขึ้น – น้ำลง บริเวณใต้น้ำตลอดเวลา เกาะอยู่กับวัสดุในน้ำ เช่น เปลือกหอย กรวดทราย หิน ขนาดเล็ก ๆ เชือก อวน ปะการัง และหินโสโครก อาจอยู่เป็นอิสระไม่เกาะกับวัสดุใดโดยลอยตามผิวน้ำก็ได้ บริเวณป่าชายเลนซึ่งเป็นน้ำกร่อยและน้ำเค็มมักพบเกาะกับรากไม้ โดยทั่วไปพบสาหร่ายผมนางบริเวณน้ำตื้นชายฝั่งที่ลมไม่แรง อาจอยู่รวมกับสาหร่ายอื่นหรืออยู่ตามลำพัง ในทะเลสาบสงขลามีสาหร่ายชนิดนี้มากบริเวณทะเลสาบตอนล่าง ซึ่งเป็นน้ำกร่อยและน้ำเค็ม โดยเฉพาะบริเวณรอบๆ เกาะยอ นอกจากนั้นพบสาหร่ายผมนางบริเวณชายฝั่งทะเลอ่าวไทยและทะเลอันดามันทั่วๆ ไป สาหร่ายผมนางสามารถนำมาบริโภคและใช้ในอุตสาหกรรมต่างๆ สาหร่ายผมนางถือเป็นพืชชนิดหนึ่งที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง โดยคุณค่าทางอาหารที่ได้จากสาหร่ายผมนางนั้นก็เช่น โปรตีน คาร์โบไฮเดรต เกลือแร่ โดยเฉพาะธาตุไอโอดีนและวิตามินต่างๆ อีกทั้งยังช่วยป้องกันโรคหลายอย่าง เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคตับ โรคโลหิตจาง และโรคมะเร็ง เป็นต้น และไม่เพียงแต่ยำสาหร่ายผมนางเท่านั้นที่กินได้อร่อย แต่สามารถนำมาทำ ยำ แกงจืด ก็กินได้อร่อยด้วยเช่นกัน

ยำสาหร่ายทะเลเกาะยอเป็นอาหารที่ใช้รับประทานทั่ว ๆ ไป ในอดีตทำจำหน่ายเฉพาะในท้องถิ่นเกาะยอและบริเวณใกล้เคียง โดยใส่เป็นกระทง ตั้งแต่กระทงละ 25 สตางค์ แล้วเพิ่มขึ้นตามสภาพเศรษฐกิจ เป็น 50 สตางค์ 1 บาท ไปเรื่อย ๆ จนปัจจุบันราคา กล่องละ 30 บาท

 

เอกลักษณ์/จุดเด่นผลิตภัณฑ์

สาหร่ายผมนาง เป็นสาหร่ายสีแดง มีลักษณะเป็นสายตรง ๆ ไม่มีแขนง มีสารที่เป็นประโยชน์หลายชนิดคือ วิตามิน B1 B2 C ไนอาซีน เบตาแคโรทีน คาร์โบไฮเดรต แคลเซียม โซเดียม แมกนีเซียม ฟอสฟอรัส ไอโอดีน เหล็ก และสังกะสี เป็นต้น

ผลิตภัณฑ์สาหร่ายเกาะยอได้รับการรับรองมาตรฐานผลิตภัณฑ์ อย., มผช.

 

วัตถุดิบและส่วนประกอบ

1. สาหร่ายแห้ง 50 กรัม

2. มะพร้าวคั่ว 50 กรัม

3. หัวกะทิ 400 กรัม

4. ถั่วลิสงคั่วป่น 400 กรัม

5. มะขามเปียก 80 กรัม

6. น้ำตาลทราย 7 ช้อนโต๊ะ

7. เกลือ 1 ช้อนชา

8. กุ้งแห้ง หอมแดง พริกสด และใบชะพลูเป็นเครื่องเคียง

 

ขั้นตอนการผลิต

–                   นำสาหร่ายแห้งมาแช่น้ำนาน 10-15 นาที ยกขึ้นมาวางให้สะเด็ดน้ำแล้วหั่นเป็นท่อนสั้น ๆ แล้วพักไว้

–                   ระหว่างนั้นผสมน้ำกะทิกับมะขามเปียกนวดให้เนื้อมะขามออกมาจากนั้นกรองเอาเม็ดและส่วนที่เป็นกากออก

–                   นำน้ำที่ได้มาตั้งไฟพอเดือดพร้อมกับใส่เกลือ น้ำตาลทรายตามส่วน แล้วยกทิ้งไว้ให้เย็น

–                   จากนั้นเทลงรวมกับสาหร่ายพร้อมกับถั่วคั่วและมะพร้าวคั่ว คลุกเคล้าให้ทั่วแล้วตักขึ้นใส่ภาชนะ

–                   โรยด้วยกุ้งแห้ง หอมแดง และพริกสดแล้วตักใส่ใบชะพลู ทำเป็นคำ ๆ รับประทานได้ทันที

เทคนิค/เคล็ดลับการผลิต

“ประนอม สิงห์ทอง” ประธานกลุ่มแม่บ้านเกษตรเกาะยอ ต.เกาะยอ อ.เมือง จ.สงขลา ที่อดทนใช้เวลาคิดค้นปรุงสูตรเมนูพืชใต้ท้องทะเลคือนำ “สาหร่ายผมนาง” ขึ้นสู่ทำเนียบอาหารสุขภาพได้สำเร็จ “ประนอม” เล่าถึงที่มาของสาหร่ายผมนางให้ฟังว่า ชาวเกาะยอเรียกว่า “ยำสาย” พบมากในทะเลสาบสงขลารอบๆเกาะยอ จะขึ้นในความลึก1-2 เมตร ต้นเป็นพุ่มสู15-20 เซนติเมตร แตกแขนงเป็นเส้นกิ่งก้านยาวมีสีน้ำตาล คล้ายเส้นผมจึงเรียกกันว่า “สาหร่ายผมนาง” ชาวบ้านนำมารับประทานเพราะเชื่อว่าสามารถเป็นยารักษาโรค เช่น โรคกระเพาะ ยาระบาย แก้โรคคอพอก “เริ่มต้นรวมกลุ่มครั้งแรก 15 คน ลงหุ้นละ 100 บาท เพื่อผลิตเป็นยำสาหร่ายผมนางสด ขายเป็นอาหารกินเล่นเพื่อสุขภาพ โดยมีเจ้าหน้าที่พัฒนาชุมชนและหน่วยงานรัฐเข้ามาให้คำปรึกษา พร้อมเปิดบูธตามงานต่างๆ เพื่อประชาสัมพันธ์ ทำให้ยำสาหร่ายผมนางเป็นที่รู้จักมากขึ้น” ประนอม กล่าว เธออธิบายให้ฟังอีกว่า สาหร่ายจะซื้อจากชาวบ้าน สดกิโลกรัมละ 60 บาท แห้งกิโลกรัมละ 500-800 บาท ส่วนใหญ่จะซื้อเป็นสาหร่ายสดแล้วนำมาทำเป็นสาหร่ายแห้ง ซึ่งมีขั้นตอนค่อนข้างยุ่งยาก เริ่มตั้งแต่การนำมาล้างน้ำเปล่าเก็บเศษสิ่งต่างๆ ออกสลับกับการนำไปตากแดดข้ามวันข้ามคืน ทำแบบนี้ซ้ำๆ กัน 10 รอบ นาน 1 สัปดาห์ หรือจนกว่าสาหร่ายจากสีดำกลายเป็นสีแดงและสีขาวในที่สุดถือว่าสิ้นสุดกระบวนการ เนื่องจากขั้นตอนที่ยุ่งยากนี้จึงต้องกว้านซื้อสาหร่ายแห้งเก็บไว้ โดยแต่ละปีจะมีสต็อกมากถึง 1,000 กิโลกรัม โดยจะนำใส่ถุงพลาสติกป้องกันความชื้นสามารถเก็บได้ 5-10 ปี

ยำสาหร่ายผมนาง มีการผลิตเฉพาะตำบลเกาะที่เดียว เป็นสูตรลับเฉพาะ สาหร่ายผมนางสีดำ ทำให้เป็นสีขาว โดยวิธีการธรรมชาติ คือ ตากน้ำค้าง แล้วล้างด้วยน้ำฝน จะทำให้เส้นของสาหร่ายผมนางเป็นสีขาวนุ่ม เส้นมีความกรอบ