ผ้าลายน้ำไหล

ผ้าลายน้ำไหล   จังหวัดน่าน

ประวัติความเป็นมา
          บ้านหล่ายทุ่ง มีการทอผ้ามาตั้งแต่บรรพบุรุษเพราะในสมัยก่อนการทอผ้าเป็นหน้าที่ของผู้หญิงเพื่อใช้เป็นเครื่องนุ่งห่มประจำครัวเรือนและสำหรับใช้ในงานพิธีต่างๆ ผ้าที่ทอมักจะเป็นผ้าฮำ (ผ้าพื้นเมืองสีขาว) ซึ่งทุกครัวเรือนจะต้องมีเพื่อเพื่อใช้ตัดเย็บเป็นเครื่องนุ่งห่ม อีกทั้งยังใช้นำไปถวายวัด เพื่อใช้เป็นผ้าห่อธรรม ผ้าเพดานบนแท่นพระพุทธรูป ผ้าเพดานบนแท่นสงฆ์ และอีกประการหนึ่งยังใช้ในงานศพ เพื่อนำไปเคี่ยวเฮือนตาน (หอผ้า) สำหรับทำบุญให้กับผู้ล่วงลับ
ผ้าทอลายน้ำไหล ไทลื้อ บ้านหล่ายทุ่ง เป็นผ้าทอลายดั้งเดิมจากบรรพบุรุษที่มีเชื้อสายชาวไทลื้อสืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคน เดิมมักจะทอผ้าซิ่นลายมัดย้อม ซิ่นลายตาเดียว ตาลอน ซิ่นเครื่อง ผ้าหลบ ผ้าเติ้ม ผ้าขะม้า ถุงย่าม ตุง ลวดลายที่ใช้เป็นลายดั้งเดิม เช่น ลายเก็บ ลายกาบสัก ลายขอล้วง ลายหน่วย ลายย้ำแป ลายสี่แปหับ ลายกด ลายกูด ลายปู ลายเฉลี่ยง ลายขอกลับ ลายเหล่านี้ล้วนเป็นลายดั้งเดิมสืบทอดมาตั้งแต่บรรพบุรุษ โดยเก็บลายใส่เส้นด้ายเพียง 3 เขาไม้ สามารถนำไปประยุกต์เป็นลายต่างๆ ได้ ต่อมาปี พ.ศ. 2523 นางแสงเมือง ดอกเกี๋ยง ได้นำลวดลายผ้าแบบชนเผ่าไทลื้อดั้งเดิมมาผสมผสานกับ ลายซิ่นหงส์สา ซิ่นตีนจก ซิ่นลายป้องเต็มตัว ซิ่นม่านฝ้าย มาทอเป็นผ้านุ่งไปทำบุญและแจกให้กับญาติพี่น้อง เป็นที่ถูกใจแก่ผู้พบเห็นเนื่องจากมีลวดลายสวยงามแปลกตากว่าผ้าซิ่นทั่วไป จึงมีการริเริ่มรวบรวมสมาชิกเพื่อมาทอผ้าขึ้น
ต่อมาในปี พ.ศ. 2526 ได้สร้างสรรค์ลวดลายจากจินตนาการ จากวิถีชีวิตที่อยู่ท่ามกลางธรรมชาติ ที่ห้อมล้อมไปด้วยภูเขามีสายน้ำที่ไหลจากทางเหนือลงไปทางใต้ผ่านเกาะแก่งต่างๆ เวลาน้ำไหลกระทบกับแสงแดดจะเกิดประกายระยิบระยับสวยงาม มีต้นกูดขึ้นตลอดสองฝั่งลำน้ำ ก่อให้เกิดลายผ้าทอที่สวยงาม เช่น ลายน้ำไหล ลายดอกกูด ลายภูเขา ลายน้ำไหลผสมไทลื้อ และลายน้ำไหลเต็มตัว สืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน
ลวดลายผ้าทอไทลื้อแรกเริ่มจากลายฮับ ลายหน่วย ลายมุกหมัด ลายสามสายน้ำ สามารถพัฒนาเป็นลายอื่นได้ตามจินตนาการ

เอกลักษณ์/จุดเด่นผลิตภัณฑ์
ผ้าทอบ้านหล่ายทุ่งเป็นผ้าฝ้ายทอด้วยมือที่มี ความสวยงามและโดดเด่นในความเป็นเอกลักษณ์ของชนเผ่าชาวไทลื้อซึ่งมีมาตั้งแต่รุ่นบรรพบุรุษสืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน การทอผ้าไทลื้อช่างทอผ้าได้นำลวดลายทั้งเก่าและใหม่มาผสมผสานกันได้อย่างลงตัวตรงกับความต้องการ สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย มีลวดลายที่หลากหลายซึ่งเกิดจากจินตนาการของ คนทอและเป็นภูมิปัญญาแต่ดั้งเดิม จุดเด่นของผ้าทอบ้านหล่ายทุ่ง คือ เป็นผ้าทอลายไทลื้อแต่โบราณและมีการประยุกต์ลายให้ดอกเล็กลง

วัตถุดิบและส่วนประกอบ
1. กี่เมือง

2. สวย

3. เฝื่อขอ

4. ฟืมเหล็ก

5. กรอ

6. ผัดหลอด

7. เผื่อน

8. ไม้หลาบ

9. ไม้ยกดอก

10. เส้นใยประดิษฐ์/เส้นฝ้าย

ขั้นตอนการผลิต
1. เตรียมฝ้ายที่จะทอ

2.  ย้อมสีตามต้องการ

3. ซักผ้าที่ย้อมสี(ทำความสะอาดฝ้าย)

4.  ม้วนกรอหลอด

5.  ขึ้น Roll ไม้อัน

6.  เข้าที่สอดด้ายเข้าตะกอ (ฟืม)

6.  ทอด้วยกี่เมือง

7.  ผลิตภัณฑ์

เทคนิค/เคล็ดลับในการผลิต
1. กลุ่มฯ มีการผลิตผลิตภัณฑ์ที่มีรูปแบบหลากหลาย สมาชิกกลุ่มมีความสามารถ ทักษะฝีมือและความชำนาญใกล้เคียงกัน

2. กลุ่มฯ เน้นผลิตผลิตภัณฑ์ที่ย้อมฝ้ายจากสีธรรมชาติ ซึ่งเป็นการนำภูมิปัญญาท้องถิ่น และวัตถุดิบในท้องถิ่นมาใช้ผสมผสานกันให้เกิดมูลค่า