ผู้ผลิตพืชสมุนไพรบ้านเกาะลอย

ผู้ผลิตพืชสมุนไพรบ้านเกาะลอย จังหวัดจันทบุรี

 

บ้านเกาะลอยตั้งอยู่ที่ หมู่ 12 ตำบลแก่งหางแมว อำเภอแก่งหางแมว จังหวัดจันทบุรี มีประชากร 377 คน 91 ครัวเรือน มีพื้นที่ประมาณ 5,000 ไร่ พื้นที่ 80 % ปลูกยางพารา เมื่อถึงฤดูปิดหน้ายาง (หยุดกรีด) ระหว่างเดือน กุมภาพันธ์ – พฤษภาคม ของทุกปี เกษตรกรที่ทำสวนยางพาราจะไม่มีรายได้ ชาวชุมชนบ้านเกาะลอยจึงรวมตัวกันจัดตั้ง “กลุ่มผู้ผลิตพืชสมุนไพรบ้านเกาะลอย” ขึ้น เมื่อวันที่ 6 เมษายน 2545 มีสมาชิกเริ่มก่อตั้งจำนวน 30 คน เพื่อสร้างอาชีพและรายได้เสริมให้คนในชุมชน ส่งเสริมให้ปลูกสมุนไพรที่เป็นประโยชน์ ทางอาหาร ทางยา และใช้ป้องกันกำจัดแมลง แทนสารเคมี โดยปลูกแซมในสวนยางพารา สวนผลไม้ เพื่อการพึ่งตนเองได้อย่างยั่งยืน และทำการแปรรูปสมุนไพร ผักพื้นบ้านและผลไม้พื้นเมือง เป็นเครื่องดื่มชนิดน้ำ และชนิดผง ออกจำหน่ายในเดือน สิงหาคม 2545 โดยระดมทุนจากสมาชิกเพื่อจัดซื้ออุปกรณ์การผลิต บรรจุภัณฑ์ พิมพ์ฉลาก และวัตถุดิบ มีสมาชิกลงหุ้นเริ่มแรก 750 หุ้น หุ้นละ 100 บาท เป็นเงิน 75,000 บาท ( เจ็ดหมื่นห้าพันบาทถ้วน )

 

สินค้าที่ทางกลุ่ม ฯ ผลิต เป็นผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพ ผลิตจากผลผลิตเกษตรอินทรีย์ ในการแปรรูป ไม่มีการใช้สารสังเคราะห์ใดๆ เช่น น้ำมังคุด น้ำมังคุดผสมลองกอง น้ำมังคุดผสมสำรอง น้ำมะขามป้อม น้ำสมอไทย น้ำลูกหว้า น้ำสำรอง บรรจุกระป๋องและขวดแก้ว ชาสมุนไพร กระวาน รางจืด ลูกใต้ใบ เครื่องดื่มสำรองผง และผักผง ซึ่งผลิตจากผักอินทรีย์พื้นบ้านเช่น ผักโขม ผักหวานป่า ตำลึง มะระขี้นก เป็นต้น ผลิตภัณฑ์ของกลุ่มได้รับการคัดสรรเป็นสินค้า OTOP ของจังหวัดจันทบุรีตลอดมาตั้งแต่ปี 2546 โดยเครื่องดื่มสำรองผง ซึ่งเป็นสินค้าจดอนุสิทธิบัตร ได้รับคัดสรรเป็นสินค้า OTOP 5 ดาว ระดับประเทศ ปี 2552 และ น้ำมังคุดได้รับคัดสรร เป็นสินค้า OTOP 4 ดาว ปี 2553 นอกจากนี้ในงานเกษตรแห่งชาติปี 2554 น้ำมังคุด และน้ำมะขามป้อม ได้รับรางวัลชนะเลิศ “ การประกวดเครื่องดื่มเพื่อสุขภาพ ” ซึ่งจัดโดย สถาบันค้นคว้าและพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และต้นเดือนมิถุนายน 2554 ใน “ งานมหัศจรรย์มังคุดไทย ครั้งที่ 1” น้ำมังคุดผสมลองกอง ได้รับรางวัลชนะเลิศการประกวด “ นวัตกรรมผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารจากมังคุด ” และน้ำสลัดมังคุด ได้รับรางวัลชมเชย จัดโดยกรมส่งเสริมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ทำให้ผลิตภัณฑ์ ของกลุ่มเป็นที่รู้จักและได้รับความนิยมจากผู้บริโภคมากขึ้น มียอดการจำหน่ายสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง ปัจจุบันมียอดจำหน่ายเฉลี่ยปีละ 1,200,000 บาท มีสมาชิกกลุ่มเพิ่มเป็น 72 คน มีหุ้นจำนวน 7,200 หุ้น เป็นเงิน 720,000 บาท ( เจ็ดแสนสองหมื่นบาทถ้วน ) กลุ่มฯได้รับคัดเลือกให้เป็น “ กลุ่มมาตรฐานงานพัฒนาชุมชน (มชช.)ต้นแบบ” ประเภทกลุ่ม/องค์กรชุมชน และประธานกลุ่มฯคือ นายพุทธไนย ตันมณี ได้รับคัดเลือกให้เป็นผู้นำ “มาตรฐานงานพัฒนาชุมชน (มชช.) ต้นแบบ” ประเภทผู้นำชุมชน ของจังหวัดจันทบุรี ปี 2550

 

บ้านเกาะลอย พื้นที่เป็นเนินเขาเตี้ย ๆ และมีที่ราบลุ่มบางส่วน จึงใช้ลักษณะของพื้นที่ ของบ้านเกาะลอยมาเป็นสัญลักษณ์ของเครื่องหมายการค้า (โลโก้) ของผลิตภัณฑ์ คือรูปภูเขา มีแสงตะวันอยู่หลังภูเขา มีต้นยางพารา มีสายน้ำ และมีคำว่า “พุทธรักษา” ซึ่งเป็นต้นไม้ประจำวันพ่อเป็นตราสินค้าอยู่ในสายน้ำซึ่งได้มาจากการประชาคมของสมาชิก และจดทะเบียนเครื่องหมายการค้ากับกรมทรัพย์สินทางปัญญา เมื่อวันที่ 25 กันยายน 2549

 

จุดเริ่มต้นของผลิตภัณฑ์ ( ภูมิปัญญา )

“ มังคุด ” ได้รับการขนานนามว่าเป็น “ราชินีแห่งผลไม้ ” หรือ “ Queen of fruit ” เป็นผลไม้ที่คนไทยและชาวต่างชาติรู้จักดี มังคุดในภาคตะวันออกจะให้ผลผลิต ระหว่างเดือน เมษายน – กรกฎาคม ซึ่งเป็นช่วงที่มีอากาศร้อน ผลไม้ที่ให้ผลผลิตในขณะนั้น เช่น เงาะ ทุเรียน ลำไย ลิ้นจี่ เป็นผลไม้ที่รับประทานมากจะมีอาการร้อนใน คนสมัยโบราณจะรับประทานมังคุด หลังจากรับประทานผลไม้เหล่านั้น เพื่อป้องกันอาการร้อนใน ทำให้ผู้บริโภครู้สึกสบายตัว ทั้งยังมีสรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย และมีการสมานแผล โดยใช้เปลือกมังคุดแห้งฝนกับน้ำปูนใสทาบริเวณแผล ใช้รักษาแผลผุพอง แผลเน่าเปื่อย เป็นหนอง หรือนำเปลือกมังคุดมาต้ม ใช้ล้างแผลแทนน้ำยาล้างแผล หรือด่างทับทิม นับเป็นภูมิปัญญาของบรรพบุรุษ ที่ตกทอดมาแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน นอกจากนั้นยังนำมาแปรรูปเป็น มังคุดกวน มังคุดลอยแก้ว เป็นต้น ปัจจุบันมีการวิจัยพบว่าเปลือกมังคุดมี สารแทนนิน (Tannin) และ กลุ่มสารแซนโทน(Xanthones) ซึ่งมีชื่อเรียกเฉพาะชื่อเดียวกับมังคุดว่า สารแมงโกสติน(Mangostin) สารแทนนินมีฤทธิ์สมานแผล ช่วยให้แผลหายเร็ว สารแมงโกสตินมีฤทธิ์ ช่วยลดการอักเสบ และต้านเชื้อแบคทีเรียที่ทำให้เกิดหนอง สารแซนโทนในเปลือกมังคุดเป็นสารต้านอนุมูลอิสสระ และมีผลการศึกษาฤทธิ์ในการกำจัดอนุมูลอิสสระ โดยวิธี ORAC (Oxygen Radical Absorbance Capacity) เปรียบเทียบระหว่างมังคุดกับผลไม้ชนิดอื่น พบว่ามังคุดมีฤทธิ์ในการต้านอนุมูลอิสสระสูงถึง 17,000 มากกว่า แครอท ราสเบอรี่ บลูเบอรี่ ทับทิม และเก๋ากี้ ดังแสดงในตาราง (วันดี กฤษณพันธ์ 2541)

 

จุดเด่นของผลิตภัณฑ์

1. ผลิตจากมังคุดในท้องถิ่น 100% จึงสดใหม่ มีคุณภาพดี

2. ผลิตจากมังคุดเกษตรอินทรีย์

3. ผลิตจากวัตถุดิบธรรมชาติ 100% ไม่ใส่สารกันเสียหรือสารสังเคราะห์ใดๆ

4. เป็นเครื่องดื่มที่มีคุณค่าทางอาหาร ที่ร่างกายต้องการ เช่น วิตามิน เกลือแร่ ใยอาหาร แคลเซียม ฟอสฟอรัส เหล็ก เป็นต้น

5. เป็นเครื่องดื่มที่มีสรรพคุณทางยาจากสารแซนโทน ที่มีฤทธิ์ต้านเซลล์มะเร็ง ป้องกันการแข็งตัวของหลอดเลือด มีฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรีย เชื้อรา เสริมสร้างภูมิคุ้มกันของร่างกาย บรรเทาอาการภูมิแพ้ หอบหืด เป็นต้น (จากหนังสือมหัศจรรย์แห่งมังคุดไทย 2552)

6. ผลิตภัณฑ์ได้รับมาตรฐาน อย. และสถานที่ผลิตได้มาตรฐาน GMP ระดับดีมาก สร้างความมั่นใจให้กับผู้บริโภค

 

กรรมวิธีการผลิตน้ำมังคุด

1. คัดเลือกผลมังคุดที่มีคุณภาพดี ผลไม่ช้ำไม่มีแผลแตกและแก่เต็มที่มีสีม่วง นำมาตัดจุกออก นำผลมังคุดมาล้างทำความสะอาด

2. ผ่ามังคุด แยกเนื้อที่มีเมล็ด และไม่มีเมล็ดไว้คนละถาด

3. นำเนื้อมังคุดที่มีเมล็ดยีบนตะแกรง แยกเมล็ดออกเอาแต่เนื้อ และนำมารวมกับเนื้อมังคุดที่ไม่มีเมล็ด ปั่นด้วยเครื่องปั่นจนละเอียดเป็นเนื้อเดียวกัน

4. นำน้ำมังคุดมากรอง เอาแต่เนื้อ ผสมน้ำสะอาดตามส่วน คนให้เข้ากันแล้วนำไปต้ม เติมน้ำตาล

5. เตรียมขวดแก้วโดย นำขวดแก้วขนาดบรรจุ 250 มล. มาล้างโดยเทน้ำสะอาดลงในขวดประมาณ 1/3 ขวด แล้วใช้ฝาครอบปากขวดเขย่าแรง ๆ เทน้ำทิ้ง ล้าง 2 น้ำ เมื่อล้างเสร็จแล้วนำขวดแก้วมานึ่งฆ่าเชื้อ

6. นำฝาขวดล้างด้วยน้ำสะอาด แล้วนำมาต้มในน้ำเดือดนาน 1-2 นาที

7. ต้มน้ำมังคุดจนเดือด จึงบรรจุน้ำมังคุดลงในขวด แล้วปิดฝาทันที

8. นำไปนึ่งฆ่าเชื้อ (Retort) ที่อุณหภูมิ 115 °C นาน 15 นาที

9. นำขวดออกจากหม้อนึ่งฆ่าเชื้อพักไว้ 5 นาที จึงนำไปแช่น้ำลดอุณหภูมิ เขย่าขวดดูถ้าถ้าอุ่นจับได้ด้วยมือนำขึ้นพักไว้

10. ใช้ผ้าสะอาดเช็ดทำความสะอาดขวด

11. ปิดฉลากประทับ วันหมดอายุ พร้อมจำหน่าย

 

บ้านเกาะลอยมีสวนผลไม้อยู่ประมาณ 180 ไร่ ผลผลิตเฉลี่ย 40 ตัน/ปี มังคุดที่ให้ผลผลิตต้นฤดูกาล จะนำไปจำหน่ายนอกพื้นที่ เนื่องจากได้ราคาสูง และเมื่อผลผลิตในตลาดมีมากราคาถูก วิสาหกิจชุมชนกลุ่มผู้ผลิตพืชสมุนไพรบ้านเกาะลอย จะรับซื้อมังคุดในราคาที่เป็นธรรม โดยนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์จากมังคุดเช่น น้ำมังคุด น้ำมังคุดผสมลองกอง น้ำมังคุดผสมสำรอง น้ำสลัดมังคุด เป็นต้น สร้างงานให้คนในชุมชน 7 -10 คน ได้ทำงานประจำในพื้นที่ มีรายได้เฉลี่ย 72,000 บาทต่อคน/ปี

 

การผลิตใช้ภูมิปัญญาดั้งเดิม และหลักวิชาการแพทย์แผนไทย เพื่อคงคุณประโยชน์ของผลิตภัณฑ์ไว้ให้มากที่สุด ร่วมกับการใช้เทคโนโลยีสมัยใหม่ในกระบวนการผลิต และบรรจุ ทำให้ได้ผลิตภัณฑ์ที่ดีมีคุณภาพ มีประโยชน์ต่อสุขภาพ ปราศจากสารพิษ ทางกลุ่มฯให้ความสำคัญกับกระบวนการผลิตเป็นอย่างมาก โดยใช้นโยบาย 5 ส. คือ

ส.สด คือ วัตถุดิบสดใหม่ ไร้สารพิษ

ส.สะอาด คือ สะอาดทุกขั้นตอนการผลิต วัตถุดิบ อุปกรณ์ สถานที่ และบุคลากรสะอาด

ส.สุขภาพ คือ คงคุณประโยชน์ของผลิตภัณฑ์ไว้ให้มากที่สุด เพื่อสุขภาพของผู้บริโภค

ส.สะดวก คือ สะดวกในการบริโภค

ส.สวยงาม คือ บรรจุภัณฑ์ได้มาตรฐานรักษาคุณภาพของสินค้าได้ดี สวยงามน่าซื้อ

 

ควบคุมการผลิตโดยนายพุทธไนย ตันมณี ประธานกลุ่มฯซึ่งเป็นเภสัชกรแพทย์แผนไทย ที่มีความรู้และเชี่ยวชาญ ด้านการแปรรูป สมุนไพร ผักพื้นบ้าน และผลไม้พื้นเมือง เป็นอาหารและเครื่องดื่ม และได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติจากสำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา ให้เป็นครูภูมิปัญญาไทย ด้านโภชนาการ ทำให้สามารถผลิต ผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพได้อย่างมีคุณภาพ มีการคิดค้นนวัตกรรมใหม่ เช่น สำรองผง น้ำมังคุด น้ำมังคุดผสมลองกอง น้ำมังคุดผสมสำรอง น้ำสลัดมังคุด เป็นต้น ส่งจำหน่ายไปทั่วประเทศ และมีผู้ส่งไปจำหน่ายยังต่างประเทศอีกด้วย สถานที่ผลิตได้รับมาตรฐาน GMP ระดับดีมาก ผลิตภัณฑ์ได้รับเครื่องหมายมาตรฐาน อย. ทำให้ผู้บริโภคมีความเชื่อมั่นในผลิตภัณฑ์ ปัจจุบันน้ำมังคุด ตราพุทธรักษา สร้างรายได้ให้กลุ่มฯสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องตลอดมา